Саха итэҕэлигэр 9 хаттыгастаах халлааҥҥа айыылар бааллар. Онтон Таҥха хаан, Билгэ хаан, Дьылҕа хаан бары 7-с халлааҥҥа олороллор. Билгэ хаан – киһи билиитин көрдөрө, Дьылҕа хаан – тугу барытын эрдэттэн билэ олорор буоллаҕына, Таҥха хаан киһи айылҕа ханнык эргииригэр түбэһэ төрөөбүтүнэн сыһыаран, киһи дьылҕатын быһаарар. Атыннык эттэххэ Таҥха – саха былыргы астрологията. Үөрэхтээхтэр этэллэринэн, Таҥха төрүт былыргы саха итэҕэлин сорҕото уонна православнай итэҕэлтэн тутулуга суох эбит. Ити гынан баран, православнай итэҕэл кэнники үйэлэргэ сабыдыала улахан буолан биллэр-көстөр уларыйыылары киллэрбит. Маны ордук Ороһооспону кытта сибээстииллэр.
Ол курдук, сүллүкүүттэр чаҕардара, дьиэ-уот тутааччылара, оҥорооччулара тохсунньу 7 күнүгэр Ороһооспоҕо тахсаллар, онтон тохсунньу 14 күнүгэр сүллүкүүттэр оҕолуун-уруулуун бары оҥостон тахсаллар уонна 19-ка киирэллэр. Сүллүкүүттэр тахсыбыт кэмнэригэр маннык билгэлээһиннэр, көрүүлэниилэр, таҥха иһиллээһиннэр ыытыллаллар: ойбону иһиллээһин, аттар кэпсэтиилэрэ, сэргэни миинии, этэрбэһи хаамтарыы, суол кытыытынааҕы лабааларынан көрүү, хорҕолдьунан билгэлээһин, ууга сабы сүүрдүү, түннүгү үүттээһин, хаары сиидэлээһин, суорунаны иһиллээһин, остуол сүүрдүүтэ, кумааҕынан күлүктэри көрүү, бүлүүһэ сүүрдүүтэ, түөрэх быраҕыы, киһи уҥуоҕун миинии, биһилэҕи көрүү уо.д.а. Бу билгэлээһиннэргэ маарынныыры православнай итэҕэллэргэ эмиэ булуохха сөп. Холобур, нуучча XIX үйэтээҕи биллиилээх поэт А. Жуковскай «Светлана» диэн аатырбыт поэматыгар суруйар:
Раз в крещенский вечерок
Девушки гадали,
За ворота башмачок
Взяв с ноги бросали.
Бу хайдах эрэ түөрэх быраҕыытын санатар. Өссө ууга сабы сүүрдүүнү, биһилэҕи көрүүнү о.д.а. булуохха сөп. Ол гынан баран, сахалар халлаан куйаара, күн, ый уонна 12 зодиак сулустар, 12 зодиак бэлиэлэрэ киһиэхэ-сүөһүгэ дьайар, мындыр өйдөбүллэрин былыргы өбүгэлэриттэн уларыппакка илдьэ кэлбиттэр. Оннук аатырбыт-сураҕырбыт көрбүөччүлэр: XIX үйэҕэ Үөһээ Бүлүү Дүллүкүтүттэн – Ынтака эмээхсин, Бүлүү Мастааҕыттан – Ульяна Давыдова. Баппаҕаайыттан Лыппыыһай оҕонньор уо.д.а. олорон ааспыттар.
Быйылгы дьылга дьон-сэргэ олоҕор Дьэллэҥэ (Венера) планета сабыдыала улаханын Н. Игнатьев – Билгэ бэлиэтээбит. Бу планетаҕа маннык сылларга төрөөбүт дьон киирэллэр: 1913, 1919, 1924, 1930, 1941, 1947, 1952, 1958, 1969, 1975, 1980, 1996, 1997, 2008, 2014. Ити сылларга төрөөбүттэр музыканы, үҥкүүнү олус сөбүлүүллэр, көрдөөх-нардаах буолаллар, бэртээхэй көрүҥнээхтэр, төгүрүк сирэйдээхтэр, долгун будьурхай баттахтаахтар. Үбү-аһы хото булуналлар, аһыныгастар, одьулуун ойохтонооччулар. Инилэриттэн, сурдьуларыттан мал-сал удьуорунан ордук тиксимтиэ. 85 саастарыгар диэри олоруохтарын сөп. Түмүктээн эттэххэ, Таҥха диэн аҥаардас сүллүкүүттэри эрэ кытта сибээстээх буолбакка, бэйэтэ туспа үөрэх аан дойдуну анааран көрдөрөр саха итэҕэлин биир чыпчаала буолар.
Бэйэ информ., «Эҥсиэли», 1997 с., алтынньы 21 к.