Биирдэ сайылык оҕолоро миэхэ: «Биһиги наһаа үчүгэй тугу эрэ көрдүбүт», – диэтилэр. Харахтара үөрүү кыымынан умайбыт: «Таай эрэ, тугу көрбүппүт буолуой?». Мин тугу билэрбин барытын ааттаатым да таайбатым. «Этэбит, тугу манньалыаххыный?» – диэн үүйэ-хаайа туттулар. «Киэһээҥи түптэни мин бэйэм оҥоруом», – диэн сөбүлэһэн кэбистим.
Оҕолорум «баран көрүөҕүҥ» диэн сайылык илин халдьаайытын диэки сырсан бытырыыскайдаһа турдулар. Сырсан иһэн: «Ол турар», – диэн тугу эрэ көрө оҕустулар. Мин олус үчүгэй дьиктини көрө охсоору муҥ кыраайбынан түһэн кэбистим, иннибэр туох да көстүбэт.
Эмискэ иннибэр биһиги алаастарбытыгар ханна да суох, оннооҕор Улуу Сыһыыга үүммэт дьикти үчүгэй сибэкки сандааран-тэтэрэн ахан турар эбит. Туох эрэ модун күүс бобо туппутунуу, хорус гына, тохтуу биэрдим. Оҕолорум туораахтаһан бу тиийэн кэллилэр уонна бу мааны, кэрэчээн сибэккиттэн кыбыстыбыттыы, саҥата суох турбахтыы түһэн баран, тула олорунан кэбистилэр.
Оҕо сааһым кырачаан доҕотторо чэр буолбут сыгынньах атахтара бу кэчигирэһэн олороллоро билигин да харахпар көстөргө дылылар. Көрөбүт сибэккини сөҕө-махтайа, чуумпура, сэлэһэ. Кэпсэтэ өргө диэри олордубут, хантан бу бэйэлээх кэрэ сибэкки баар буолбутун мөккүһэ, таайа сатаатыбыт да таайбатыбыт.
Сарсын эмиэ кэлэн көрүөх буолан үлэһэн баран, сөтүөлүүр күөлбүтүгэр – Бөллөөппүтүгэр киирдибит. Сотору-сотору кэннибитин хайыһан көрөбүт: «Билигин да көстөр», – дэһэбит. Дьиэлээн иһэн холкуоспут титиигин таһыгар тиийэн оҕолорум: «Ынахтар кэлэр кэмнэрэ чугаһаабыт, түптэни бары көмөлөөн оҥоруоххайыҥ», – диэтилэр. Үлэлээбитинэн бардылар.
Оҕо сааһым доҕотторугар түптэ оҥоруох буолбут иэспин билигин да төлөөбөккө сылдьарбар тулаайах сардаана бэйэтин кэрэтинэн умсугутан, хойутаан хаалбыппытыттан махтана саныырым. Ол күнтэн ыла сайылык оҕолоро биир туспа түбүккэ түспүппүт. Күн аайы кэрэчээн сибэккини көрө-харайа мустарбыт. Ол эрээри биһиэхэ уһуннук көрдөрбөт этэ, кэмэ кэлэн хагдарыйан, хатан, симэлийэн сүтэн хаалара.
Оччоҕо кэлэр саас үүнэрин кэтиирбит. Саас аайы үүнэрэ, кэлин тыллар күнүн кытары билэр буолбуппут. Төһө да орой мэник кыра саастааҕым иһин, ити кэрэчээн, дьики сибэккини көрүөхпүттэн, олохпор уларыйыы киирбитэ диэн этэр дьоллоохпун. Ол курдук, айылҕа кэрэ көстүүлэрин арааран көрөргө, өйдүүргэ өйүм-санаам уларыйыыта саҕаламмыта.
Аҕам табаарыһа – нуучча киһитэ, Никольскайга олоро сылдьыбыт Николай Иванович Жирсов бэлэхтээбит патефонун пластинкаларыгар уһуллубут араас омуктар ырыаларын музыкалара мин кулгаахпар атыннык иһиллэр буолбуттара. Ырыалар ис хоһооннорун билбэтэҕим да иһин, музыка, ырыа истиҥ иэйиилээх дорҕооннорун харахпар ойуулаан көрөрүм.
Алаастарбар айылҕа бэйэтэ үүннэрбит хатыҥчааннара, тэтиҥчээннэрэ, тииттэрэ, сибэккилэрэ, Саппыйа алааһыгар үүммүт соҕотох харыйа харахпар кэрэтийэн көстөллөрө. Хаһан да кинилэртэн арахсыам эрэ дии санаабат этим. Ол курдук кинилэри күндүтүк саныырым. Ол эрэн, дьылҕам кинилэртэн сотору кэминэн араарбыта.
Биһиги, алаас оҕолоро, сардаана сибэккини билбэт этибит, кэлин дойду сиригэр үүнэрин билбиппит. Дьон өрүү ыйытааччы: “Тоҕо куруук сардаана сибэккини ыллыыгын?” – диэн. Эппиэтэ биир – сөбүлүүрүм бэрт.
Билигин биир сиэн кыыспытыгар Сардаана аатын биэрбиттэрэ дьонум.
Сардаанам, кэрэчээн Сардаанам туһунан хоһоон, ырыа айыахпын баҕарар этим да, талаан тиийбэккэ, үйэлээх сааспар айбатаҕым, холонон да көрбөтөҕүм.
Ону, хата, поэт Иван Федосеев айбыта, Денис Данилов мелодиялаабыта. Онтон ыла бэлэми ыллыыбын да, бу кырдьык кыайа тутан, ис хоһоонун дьоҥҥо-сэргэҕэ биэрдим дии санаабаппын. Ол эрээри дууһам өрүү эрэйэр, ыллыырбар ыҥырар.
Саас аайы сардааналар ситэр, силигилиир кэмнэригэр биһиги тулаайах Сардаанабыт ахта-саныы, кэтэһэ үүнэрэ буолуо дии саныыбын. Өрүү кинини ахтабын-саныыбын. Бар дьоммор этиэм этэ: сардааналары туура тардымаҥ, олохторун быһымаҥ, Ийэ сир кэрэчээн киэргэлин харыстааҥ. Айылҕа кэрэтэ барыбытыгар туһалыыр, барыбытын дьоллуур.
Константин ТИХОНОВ, “Ленин суола”, 1993 с., муус устар 13 к.