Идэҕэ туһаайыы (профориентация) – кэлэр олох туһунан наука быһыытынан, оҕолорго, эдэр дьоҥҥо дьоҕурдарын уонна интэриэстэрин билэллэригэр, ону тэҥэ бэйэлэрин кыахтарыгар эппиэттиир сөптөөх идэни талалларыгар көмөлөһөр.
Оскуола олоҕун бүтүннүүтүн идэҕэ туһаайыыга холуохха сөп. Оскуолаҕа оҕолор инники кэскиллэрин оҥосторго, тутарга үөрэнэллэр: бэйэҥ интэриэскин билэргэ, үөрүйэҕи иҥэринэргэ, иннигин көрүнэн, сөптөөх идэни таларга. Идэ – бу киһини аһатар, көҕүлүүр, сайыннарар килиэп буолар. Идэҕэ туһаайыы уонна патриотическай иитии — бу ыччат личноһын үөскэтиигэ уонна кини инники олоҕун стратегиятын таҥыыга сүрүн оруолу ылар икки хардарыта сибээстээх өйдөбүллэр.
Патриотическай иитии идэҕэ туһаайыы үлэтигэр эбии өйдөбүлү, сыаннастары эбэр: Ийэ дойдунан, кини ситиһиилэринэн киэн туттууну үөскэтэр. Төрөөбүт дойду уонна судаарыстыба чэчирии сайдарыгар бэйэ кылаатын киллэрии сүҥкэн суолталааҕын өйдөөн, ыччат идэ эйгэтигэр үрдүк түмүктэри ситиһэргэ дьулуһара күүһүрэр.
Оскуола үлэтигэр идэҕэ туһаайыы дьоһун миэстэни ылар, онно улахан болҕомто ууруллар. Нам улуустааҕы үөрэх управлениета алтынньы 29-31 күннэригэр, сынньалаҥ кэмигэр, Нам 2 №-дээх орто оскуолатыгар 8-11 кылаастар үөрэнээччилэригэр аналлаах информационнай-техническэй хайысхалаах «ПРОФканикулы» идэҕэ туһаайыллыбыт күнүскү оскуоланы үлэлэттэ.
Оҕолор бастакы күн информационнай технология эйгэтин идэлэрин кытта билистилэр. Манна Нам 2 №-дээх орто оскуолатын учууталлара бөлөҕүнэн «Про IT», «ПРОФактив в IT-сфере» оонньуулары ыыттылар. Ол түмүгэр оонньуу кыттыылаахтара IT-эйгэтин уратыларын, программист, системнай аналитик, веб-дизайнер курдук о.д.а идэлэр тустарынан өйдөбүллэри ыллылар.
Күнүскү оскуола оҕолоро иккис күн ыҥырыылаах ыалдьыттары, IТ-эйгэ специалистарын, спикердарын кытта көрүстүлэр. Кинилэр ортолоругар бааллар: IT индустрия салайааччыта Игорь Васильев, МОСТ Платформа «Афиша» сервис рекрутера Айталина Никифорова, Дьокуускайдааҕы инновационнай технология колледжын профориентационнай үлэҕэ отделын салайааччыта Василий Васильев, бу колледж преподавателлэрэ, устудьуоннара уонна Нам улууһун «КубИТ» оҕо технопарката» эбии үөрэхтээһин тэрилтэтин учуутала Варвара Иванова.
Кинилэр, эксперт быһыытынан, олус интэриэһинэй маастар-кылаастары ыыттылар, үлэлэрин хайысхаларын билиһиннэрдилэр. Оҕолор практикаҕа детектор көмөтүнэн кистэлэҥ камералары уонна анализатор-прибор көмөтүнэн кистэлэҥ «көрөр-истэр» «жучоктары» булууну, роботтары программалааһыны, IT-сервис хайдах тэриллэрин уонна үлэлиирин о.д.а. көрдүлэр-иһиттилэр. Ыалдьыттарга бу идэлэр интэриэһиргэтэр өрүттэригэр элбэх ыйытыыны биэрэн, хоруйдары ыллылар, билиилэрин кэҥэттилэр. Идэлэрин толору баһылаабыт специалистар баай уопуттарын үллэһиннилэр, оҕолорго IT-эйгэ идэлэрин талалларыгар сыаналаах сүбэлэри биэрдилэр.
Үһүс күн Нам 1, 2 №-дээх орто оскуолаларын педагог-психологтара оҕолорго дьоҕурдарын, интэриэстэрин арыйар тест толоттордулар. Кинилэр төрөппүттэргэ түргэнник уларыйар аныгы кэмҥэ идэни талыы дьоһун суолталааҕын бэлиэтээн, эрдэттэн «2025 сылга туттарсарга ылсабыт» лиэксийэни аахтылар. Үөрэххэ туттарсыы быраабылаларын өйдөөһүн, оҕо улахан суолга идэни таба тайанан үктэнэригэр, толору баһылааһыныгар төрөппүт өйөбүлэ, өйөөһүнэ быһаарар суолталааҕын дьүүллэстилэр. Бу күн түмүктэниитэ оҕолору кытта уопуттаах профориентолог Мария Протопопова үлэлэстэ, кинилэргэ уонна төрөппүттэргэ тренинг ыытта, ыйытыыларга хоруйдаата, тест түмүгүн билиһиннэрдэ.
Үс күн устата идэҕэ туһаайыллыбыт «ПРОФканикулы» күнүскү оскуола тэрээһиннэригэр көхтөөхтүк кыттыбыт, бэйэлэрин көрдөрбүт оҕолорго «Сулустар» туттарыллыбыттар. Бу көрдөрүү түмүктүүр түһүмэҕэр бэйэтин актыыбынай көрдөрүүлэрин иһин, элбэх «Сулуһу» хомуйан, Н.С. Охлопков аатынан Нам улуустааҕы гимназиятын 8 кылааһын үөрэнээччитэ Миша Дьяконов кыайыылааҕынан тахсан, «Луший IT-тишник» ааты ылбыт уонна кубогынан наҕараадаламмыт.
Оксана Васильева, Нам улуустааҕы үөрэх управлениетын иитэр үлэҕэ уонна эбии үөрэхтээһиҥҥэ отделын кылаабынай специалиһа:
-Биһиги тэрээһиммит оҕолорго IТ-эйгэни үөрэтиигэ көҕүлээн, идэни талыыга, карьера оҥостон үүнүүгэ саҥа саҕахтары арыйыа диэн эрэнэбит. Идэҕэ туһаайыллыбыт «ПРОФканикулы» күнүскү оскуола тэриллэн үлэлээһинэ оҕолорго бэйэ кыаҕар эрэли, профессиональнай амбицияны саҕар былаһаакканан буолла уонна инники өттүгэр сөптөөх идэни талынарга суолта ууралларыгар хардыы оҥоһулунна дии саныыбыт.
Касьян Олесов-Олук