Нам улууһун биир кэрэ уораҕайыгар, М.К. Аммосов аатынан култуура дыбарыаһыгар, сэтинньи 11 күнүгэр Үөдэй нэһилиэгин күнэ үрдүк таһымҥа буолан ааста.
Дьоро күн “Түмүктээх үлэ – нэһилиэк сайдыытын кэскилэ” диэн нэһилиэк историятын, билиҥҥи кэмин толору кэпсиир, сырдатар ис хоһоонноох уонна Үөдэй нэһилиэгин талба талааннаахтарын быыстапкатынан үөрүүлээх быһыыга арылынна. Быыстапкаҕа 14 Герой ийэҕэ анаммыт альбомнар, нэһилиэк историятын, дьоһуннаах үлэһит дьонун туһунан тахсыбыт кинигэлэр турдулар. Уһулуччулаах композитор, СӨ искусствотын үтүөлээх деятелэ Василий Алексеевич Зыряновка анаммыт быыстапка дьон сэҥээриитин, биһирэбилин ылла. Биир дойдулаахтарбыт талба талааннаахтар Герой ийэ Пелагея Дмитриевна Татаринова ыччаттара, Татариновтар удьуор аймах чаҕылхай оҥоһуктара, СӨ уус-уран оҥоһук маастара Мария Зырянова туостан иһиттэрэ, маны тэҥэ Вера Тимофеева, Мотрена Мохначевская, Вера Данилова, Наталия Зырянова, Афанасий Афанасьев, Наталья Данилова, Елизавета Зырянова уран оҥоһуктара тупсаран, киэргэтэн биэрдилэр. Быыстапканы “Ийэҕэ албан аат” түмэл салайааччыта, кыраайы үөрэтэччи Алексей Дмитриевич Яковлев уонна олохтоох библиотека сэбиэдиссэйэ Надежда Васильевна Ядреева бэлэмнээтилэр. Кэрэ түгэни З.П. Винокуров аатынан Намнааҕы оҕо искусствотын оскуолатын оркестра Василий Зырянов айымньыларын толорон өссө ситэрэн-хоторон биэрдэ.
“Үөдэй нэһилиэгин дьылҕата — мин кэскилим” төгүрүк остуол улуустааҕы кииннэммит библиотека саалатыгар ыытылынна. Үөдэй нэһилиэгиттэн төрүттээх биир дойдулаахтарбыт истиҥник биир санааҕа киирэн, атах тэпсэн олорон нэһилиэк инники дьылҕатыгар, кыһалҕатыгар дьоһуннаах, толкуйдаах аһаҕас кэпсэтиигэ этиилэри киллэрдилэр. Инники үлэҕэ-хамнаска күүс-көмө буолалларын биллэрдилэр. Уопсай кэпсэтии түмүгүнэн Нам киинигэр олорор биир дойдулаахтарбытыгар “Үөдэй түмсүү” сүбэтэ тэрилиннэ, салайааччынан Николай Григорьевич Парников талылынна. Төгүрүк остуолу нэһилиэкпит салайааччылара баһылык Иван Васильевич Гаврильев уонна баһылык солбуйааччыта Николай Михайлович Обутов салайан ыыттылар.
Сүрүн чааһыгар, киэҥ-куоҥ көрөөччү саалатыгар чахчы ис дууһаттан туруоруллубут култуурунай бырагыраама дьон-сэргэ үрдүк сыанабылын ылла. Санатан эттэххэ, 2020 сыллаахха С.А. Зверев-Кыыл Уола аатынан Национальнай үҥкүү театрын кытта “Үөдэй нэһилиэгэ” муниципальнай тэриллии дьаһалтата Василий Зырянов аатын, кини бөдөҥ айымньыларын үйэтитиигэ икки өттүттэн сөбүлэҥ түһэрсиэхтэриттэн ыла ыкса сибээстээх үлэ барар. Бу дьоро күҥҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин С. Зверев-Кыыл уола аатынан Үҥкүү театра В.Зырянов музыкатыгар тыыннаах оркестр доҕуһуолугар “Оһуор туос” үҥкүү испэктээкили бэлэх уунна, уус-уран салайааччы Саха Государственнай үҥкүү ансаамбылын бастакы састаабын артыыската, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Светлана Прокопьевна Бессонова, онтон сүрүн оруолу толордо Изабелла Егорова, СӨ үтүөлээх артыыската.
Дохсун ытыс тыаһынан Василий Зырянов кэргэнигэр, сэрии кэмин оҕотугар, педагогическай үлэ бэтэрээнигэр Татьяна Афанасьевна Гаврильеваҕа сибэкки дьөрбөтүн уонна үҥкүү театрын коллективыгар махтал суругу, сэмэй бэлэҕи нэһилиэк баһылыга Иван Васильевич туттарда. Улуустааҕы култуура уонна духуобунас сайдыытын салаатын начальнига Семен Ядрихинскай үтүө тыллары этэн туран үҥкүү театрын оркестырыгар, коллективыгар махтанна, Үөдэй уус-уран самодеятельноһыгар ситиһиилээх, айымньылаах үлэни баҕарда. Маны тэҥэ, Үөдэйдээҕи В.А.Зырянов аатынан норуот хорун кыттыылаахтарыгар сэрии кэмин оҕотугар Надежда Васильевна Поповаҕа СӨ норуотун уус-уран айымньытыгар кылаатын иһин бэлиэни, Геннадий Иванович Игнатьевка уонна норуот хорун уус-уран салайааччытыгар Мария Святославовна Кельциеваҕа А.Е. Кулаковскай аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын дьиэтин аатыттан бочуоттаах грамотаны туттарда.
Испэктээкил кэнниттэн Үөдэй уус-уран самодеятельноһын кэнсиэрин “Нам улууһа” МТ баһылыга Юрий Иннокентьевич, нэһилиэк баһылыга Иван Гаврильев эҕэрдэ тылынан арыйдылар. Ону тэҥэ киэн туттар ыччаппыт, СӨ Ил Түмэн Судаарыстыбаннай мунньаҕын норуодунай депутата Эдгар Константинов, “Үөдэй түмсүү” салайааччыта Николай Парников эҕэрдэ тылларын анаатылар. Саалаҕа мустубут көрөөччүлэр кэнсиэри биир тыынынан астына, дуоһуйа көрдүлэр. СӨ култууратын туйгуна, В.А. Зырянов аатынан сынньалаҥ киин директора Эдуара Сергеева туруоруутунан “Саха оһуорунуу сайдыахха, сомоҕолоһуохха” үҥкүү үрдүк биһирэбили ылыан ылла. Араас эйгэ үлэһит дьоно, уопсайа 24 киһи 27-н 70-р диэри саастаах дьон бииргэ түмсэн үҥкүүлээбиттэрин ытыс тыаһынан уруйдаатылар. Василий Зырянов аатынан норуот хорун тыыннаах куолаһынан 6 ырыаны профессиональнай үрдүк таһымҥа толордо. Хору бэлэмнээбит уонна байааҥҥа доҕуһуоллаабыт биир дойдулаахпытыгар, СӨ култууратын туйгунугар Афанасий Иннокентьевич Татариновка Үөдэй нэһилиэгин баһылыга бочуотунай грамотаны уонна култуура салаатын начальнигар Семен Прокопьевич Ядрихинскайга махтал суругу туттарда.
Үөдэй дьоно-сэргэтэ олус ыалдьытымсах, элэккэй, кэлбит дьону, ыалдьыттары сылаастык, сымнаҕастык көрсөр үгэһи былыр-былыргыттан, өбүгэ саҕаттан тутуһан кэлбиттэрэ. Ол үгэһи салҕаан тыа сирин дьонун быһыытынан маанылаах остуол аһын хото тардан, ыһыах күндү кэмин санатан ас маанытынан кэлбит дьону-сэргэни буор босхо күндүлээтилэр. Көрөөччүлэргэ алгыстаах экобокс бэлэхтэри махтанан туран туттардылар. Тэрээһини Үөдэй дьаһалтата, сынньалаҥ киин үлэһиттэрэ, тэрилтэлэрэ, нэһилиэк общественноһа, бааһынай хаһаайыстыбалар, нэһилиэк олохтоохторо, уус-уран самодятельность кыттыылаахтара биир сомоҕо буолан үрдүк таһымҥа тэрийдилэр.
Екатерина Эверстова, Үөдэй