Ахсынньы 24 күнүгэр «Никольскай нэһилиэгэ» МТ баһылыга Уйгу Сайаан Айхан уола дьонун-сэргэтин иннигэр 2024 сыллаахха олохтоох дьаһалта ыыппыт үлэтин отчуоттаата. Иһитиннэриитин статистическай сыыппаралар көрдөрүүлэриттэн саҕалаата.
- Ол курдук, 2024 сыл бүтүүтэ нэһилиэккэ 472 киһи пропискалах эбит буоллаҕына, чахчы олорооччута – 370, оттон статистика 522 киһини бигэргэппит. Улахан дьон ахсаана – 322, оҕото – 147, оскуола саастаах оҕото – 96, 0-6 диэри саастаах оҕо – 51. Былырыыҥҥы көрдөрүүттэн 5 киһинэн эбиллии бэлиэтэммит. 2024 с. 4 оҕо күн сирин көрбүт, ол туһунан нэһилиэк дьаһалтатыгар акталар толоруллубуттар. Бу сылтан ыаллары электроннай хаһаайыстыбаннай кинигэҕэ киллэрии үлэтин саҕалаабыттар, быйыл 34 ыалы киллэрбиттэр.
Нэһилиэккэ 71 хаһаайыстыба баар, ол иһигэр 56 кэтэх хаһаайыстыба, 3 бааһынай хаһаайыстыба, 1 бэйэ дьарыктаах. Сүөһү ахсаана – 213 төбө, ол иһигэр ыанар ынаҕа – 84. Сылгы ахсаана – 411 төбө, онтон биэтэ – 237, былырыыҥҥытааҕар 30 төбөнөн эбиллибит. Оттооһун 908 т. былаанын куоһаран, 960 т бэлэмнээбиттэр, былааны 105 % толорбуттар. Кыстыгы туоруур отторун булуммуттар. Тыа дьоно түргэнник ситэр салааҕа – кууруссаны, куһу (80 төбө), сибиинньэни (13 төбө) көрөллөрө ахтылынна.
Баһылык сыл устата ыытыллыбыт үлэни сиһилии сырдатта. Отчуот сүрүн хайысхаларыгар тохтоотоххо, ааспыт сылларга ППМИ программатыгар кыайан, сайыҥҥы уу ситимин матырыйаалларын атыылаһан, турбаларын икки түһүмэҕинэн толору уларыппыттар. Нэһилиэк сайыҥҥы уу ситиминэн хааччыллыбыт, сайын устата тохтоло суох үлэлээбит.
Нэһилиэккэ ФАП дьиэтэ суох, кыра хоско үлэлии олорон, прокуратура ирдэбилинэн сабыллыбыт. Музейга ананан тутулла турар эбийиэк бүттэҕинэ быстах кэмҥэ онно олохтуурга соруктаналлар. Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин былааныгар саҥа ФАП тутуута 2029 с. киирбит. Баһылык ону кэтэспэккэ үлэ ыытылларын эттэ.
Быйыл саҥа кыбаарталга социальнай газификация программатын чэрчитинэн 4 ыал гааска холбоммут. Олохтоох дьаһалта олортон 2 кыра дохуоттаах ыалга СӨ үлэҕэ, социальнай харалтаҕа министиэристибэтин кытта үлэлэһэн, программаҕа киллэттэрэн, харчы толуйуллуутун ситиспит. Эһиил 2025 сылга 2 ыал гаас ситимигэр холбоноругар үлэлэһэр.
Нэһилиэккэ биир дьиэ кэргэн биригээдэтэ тэриллибит. Оҕолор оҕуруокка үлэлээбиттэр, уулуссаны ырастааһыҥҥа, пааматынньыктары көрүүгэ, тимуровскай үлэнэн хабыллыбыттар. Сыл аайы үлэлэтэр санаалаахтар. Улуу Кыайыы 80 сылын көрсө былаан ылыллан үлэ саҕаламмыта ахтылынна. Госдума КлиКра сокуонун барыла 1 сылга тохтотуллубутун, олохтоох бэйэни салайыныыга 2 таһымнаах муниципальнай былаас үлэлиирэ ордуга бэлиэтэннэ.
2024 сыл Никольскайга «Төрүт тыл уонна Оҕо сыла» биллэриллэн араас ис хоһоонноох тэрээһиннэр ыытыллыбыттар. Биир санаанан бу сылы үс сыл устата ыытарга быһаарбыттар. Сонун көстүү, тэрээһиннэр ис хоһоонноро дириҥиэ, хаачыстыбата тупсуо дии санаатым.
Баһылык ааспыт сыл түмүгүнэн улуус баһылыгын отчуотугар киирбит туруорсууларынан туох үлэ ыытыллыбытын иһитиннэрдэ. Инники соруктары таарыйда, ордук бюджекка үп сарбыллыыта көрүллэн, үлэҕэ ыарахаттары үөскэтэрин эттэ. Нэһилиэк олоҕор ыччаты хамсатан кытыннарары ситиһэри тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.
Ол кэнниттэн тэрилтэ салайааччылара сыллааҕы үлэлэрин иһитиннэрдилэр: Е.И. Бубякина аатынан Никольскайдааҕы култуура дьиэтин дириэктэрэ Елена Баишева, И.С. Шарапов аатынан Никольскайдааҕы сир түмэлин дириэктэрэ Прасковья Протопопова, «Веснянка» оҕо уһуйаанын сэбиэдиссэйин э.т. Зинаида Нератова, нэһилиэк библиотекара Василиса Протопопова, Никольскай алын сүһүөх оскуолатын дириэктэрэ Сандал Парников. Элбэх үлэ ыытыллыбыт. Салайааччылар бары хардарыта ситимнэһэн, биир кэлимсэ үлэлииллэрэ элбэхтик ахтылынна. Биллэн турар, итинник үлэ үтүө түмүктэнэрэ саарбаҕа суох.
Мунньах кыттыылаахтара быйыл ППМИ программатыгар тоҕо хапсыбатахтарын, сайыҥҥы уу ситимин төлөбүрүгэр төһө харчы хомуллубутун, ФАП тутуллар сиригэр буору кутууга төһө үп туттуллубутун, дьаһалта массыыната хаһан сүүрэрин, нэһилиэнньэ ахсаана элбииригэр дьону олохсутууга, кэлэр сылтан саҥа сокуонунан уһаайба сирин былдьатыыга куттал үөскүүрүнэн туһаныыны күүһүрдэргэ, дамбаны тупсарарга о.д.а. хайысхаларга ыйытыылары биэрэн, хоруйдары ыллылар.
Маннык суолталаах мунньахха нэһилиэктэрин туһугар ис дууһаларыттан кыһаллар дьон баары баарынан этэллэр, туруорсаллар. Кылгастык сорохтор санааларын тиэрдэбин.
Иван Леонтьев нэһилиэк баһылыгын отчуотугар сири кытта үлэлэһэр специалист тоҕо суоҕун туоһуласта, кэлэр сылтан сир туһунан сокуоҥҥа уларыйыы киирэринэн, элбэх үлэ күүтэрин, сыыһата-халтыта суох кыһамньылаахтык үлэлииригэр баҕарда.
Кини улуус дьаһалтатын өттүттэн Никольскай нэһилиэгэр күттүөннээх көмө оҥоһулла илигин таарыйда. Ол курдук, нэһилиэнньэ саҥа ФАП, саҥа оскуола тутуутун туруорсубута ырааппытын үрдүнэн, хамсааһын тахса илигин бэлиэтээтэ. Манна дьоһун суолталаах быһаарыы ылылларыгар баҕатын тиэртэ.
Дьоҕус нэһилиэктэргэ Интернет, суотабай сибээс үлэтин тупсарар быыска туруоруутун быһаарыыга үстэ ыытыллыбыт куоластааһыҥҥа олохтоохтор быстар мөлтөхтүк кыттан хотторбуттарын этэн туран, социальнай ситимҥэ Интернет үлэтэ мөлтөҕүн, олохтоох дьаһалта бэйэ оҥоһуга отвалынан суол хаарын астарарын үрдүнэн, солуута суох «айдааны» таһаарартан туттунары эттэ. Баһылык ыччаты үлэҕэ кытыннарар этиитин өйүүрүн биллэрдэ, нэһилиэк дьонун өйөһөн, барыга бары түмсүүлээх буоларга ыҥырда.
Оскуолаҕа өр сылларга дириэктэрдээбит Марфа Шадрина Таастаахха оскуола саҥардылларыгар болҕомто уурулларын, Фрунзе оскуолатыгар капитальнай өрөмүөн ыытыллара кыаллар эбит буоллаҕына, Никольскай нэһилиэгин оскуолатын кыһалҕата арыыланан хааларын этэн туран, бары таһымҥа саҥа оскуола тутуутун күүскэ туруорсары, ол кыаллыбатаҕына, саатар, капитальнай өрөмүөн ыытылларын ситиһэри баҕарда.
Нэһилиэк депутата Григорий Потапов саҥа ФАП, саҥа оскуола тутууларыгар үлэлэһэр бөлөҕү тэрийэргэ, үлэни ыытан Дькуускайга туһааннаах министиэристибэлэргэ, Правительствоҕа эрдэттэн туруорсуу суругун-бичигин бэлэмнээн, делегациянан киирэн кэпсэтиилэри ыытарга этии оҥордо.
Нэһилиэк депутата Прасковья Протопопова Госдума депутаттара Андрей Клишас, Павел Крашенинников киллэрбит “Об общих принципах организации местного самоуправления в единой системе публичной власти” сокуоннарын барылын (норуокка “КлиКра” сокуонунан биллэр) нэһилиэк депутаттара билсэн, дьүүллэһэн, олохтоох бэйэни салайыныыга икки таһымнаах муниципальнай былаас хааларыгар санааларын сурукка тиһэн СӨ Ил Түмэнигэр ыыппыттарын, Нам улууһуттан Ил Түмэҥҥэ депутаттарыттан харда кэтэһэллэрин быһааран биэрдэ.
Олохтоохтортон нэһилиэк иһинээҕи суоллары өрөмүөннүүргэ, оскуола тутуутун, ол кыаллыбатаҕына капитальнай өрөмүөн ыытылларын туруорсарга, оскуола тиэргэнин сырдатыыга, көҕөрдүүнү тупсарарга, Интернет үлэтин күүһүрдэргэ, «Байанай күрэҕин» биэс сылга биирдэ ыытары, элбэх оҕолоохтор кыбаарталларыгар уот, гаас тардыллыытын ситиһэргэ о.д.а. этиилэри, туруорсуулары оҥордулар.
Сэргэх кэпсэтиилээх отчуот буолла. Тыл этээччилэр бары нэһилиэк баһылыга Уйгу Сайаан Айхан уола 2024 с. ыыппыт үлэтин «Биһириир» сыанабылы киллэрэн, 100 % куоластаан бигэргэттилэр. Мунньахха 28 киһи кытынна.
Бэлиэтэннэ Касьян Олесов-Олук