Дойду үрдүнэн Дьиэ кэргэн, Саха сиригэр Оҕо саас сылларынан, Россия Ийэлэрин күнүн чэрчитинэн, Хамаҕатта нэһилиэгин библиотеката, “Тупсууна” дьахтар сэбиэтэ уонна олохтоох дьаһалта көҕүлээһиннэринэн, “Ийэбин кытта куукулабын сахалыы симиибин” диэн көрүү-күрэх биллэриллибитэ.
Сэтинньи 30 күнүгэр библиотека ааҕар саалатыгар киирбит эрэ быыстапканы кэрэхсээн көрдө, сахалыы таҥастаах куукулалар кичэллээхтик кэчигирэччи ууруллубуттар. Барыта 16 араас куукулалары үс киһиттэн турар дьүүллүүр сүбэ сыаналаата (Индеева С.Р., Корякина М.С., Пухова А.И.). Киирии тыл Саргылана Руслановна күрэс сыалын-соругун билиһиннэриититтэн саҕаланна: 1 – саха төрүт култууратын, баай үгэстэрин сөргүтүү, куукулаҕа таҥас тигэн оҕолорго билиһиннэрии; 2 – оҕолорго чугас оонньуур (куукула) нөҥүө саха норуотун айар, тигэр дьоҕурдарын, үгэстэрин чуолаан, кыргыттары сайыннарыы; 3 – Саха национальнай таҥаһын оҕолорго таҥныы үгэһин иис нөҥүө олохтооһун уонна үйэтитии.
Быыстапкаҕа турбут хас биирдии куукула таҥаһыгар сөп түбэһэр ааттааҕа сюжетнай уобарастары арыйар. Ол курдук, “Отонньут кыыс” – Ольга Новгородова кыыһынаан Викалыын; “Чэмэлиинэ” – Сардаана Ушницкая кыыһынаан Нарыйааналыын; “Саха уола Ньургун” – Октябрина Жиркова кыыһа Роминалыын; “Хаарчаана”, “Сайыына” (кыһыҥҥы уонна сайыҥҥы таҥас) – Любовь Аладова кыыһа Настялыын; “Долгуйаана” – (баайыы кукла) Ирина Григорьева сиэнинээн тикпит үлэлэрэ бу хамсаан барыах курдуктар.
Улахан биһирэбили “Күннэй” – Местникова Александра Ивановна куукулата ылла. Куукула ис таҥаһыттан саҕалаан, халадаайа, саҕынньаҕа, бэргэһэтэ, үтүлүгэ, этэрбэһэ, хаппара, бастыҥата, илин кэбиһэрэ толору тигиллибит. Онон Бастакы миэстэни ылыан ылла. 2-с миэстэни Любовь Аладова кыыһынаан Настялыын тикпит кыһыҥҥы таҥастаах “Хаарчаана” уонна сибэккилээх ойуулаах халадаайдаах “Сайыына” ыллылар; 3-с миэстэни Жиркова Октябрина кыыһынаан Роминалыын буоллулар. Кинилэр үлэлэрэ – “Саха уола Ньургун” уол оҕо таҥаһын көрдөрөр куукула.
Бу көрүү күрэххэ олорор түөлбэттэн кыттыылара туспа бэлиэтэннэ, сыаналанна. Арыы Тиит түөлбэттэн Иванова Вероника кыттан түөлбэтигэр биир үчүгэй көрдөрүүнү эптэ. Кини саха кыыһын ыһыахха кэтэр хаарыс солко халадаайдаан, оноолоох халтан сонноон, ол сонун саһыл түүтүнэн дьугдьуурдаан, тэллэҕэр тиийэ бүүрүктээн, байбаралаан, дьабакы бэргэһэлээбитэ бу күрэххэ кыһаллан бэлэмнэммитин көрдөрдө, туоһулаата. Бары кыттыбыттар Добун уонна Туоһу суруктарынан бэлиэтэннилэр, бэлэх туттулар.
Ити курдук бу биир сэргэх тэрээһин кырачаан кыргыттарга өбүгэлэрбититтэн илдьэ кэлбит ииспит кистэлэҥнэрин, сахалыы иис диэн тугун-ханныгын билсиһиннэрэн олук уурда. Инникитин маннык тэрээһиннэри кэҥэтэн өссө элбэх ийэни түмэ тардарга, уһуйарга нэһилиэккэ баар “Кэрэ умсулҕана” иис түмсүүтүн кытта бииргэ үлэлииллэригэр сүбэлиибин.
Феврония Баишева, “Кэрэ умсулҕана” иис түмсүү чилиэнэ