Саха сиригэр булт сокуонугар 2010 сыллаахха уларыйыы киирбитигэр, улуустар булт хаһаайыстыбалара сирдэрин үллэстэн, бары кэриэтэ бэйэлэригэр хаалларбыттар. Оттон Нам улууһа маны кыайан ааспакка, сирбит 81 бырыһыана уопсай туһаныллар сирдэринэн ааҕыллан кэлбиттэрин Намнааҕы булчуттар уонна балыксыттар сэбиэтин председателэ Иван Яковлев этэр.
Бүгүҥҥү күҥҥэ булт хаһаайыстыбатыгар 2022 сыллаахха Арассыыйа сокуонугар олоҕуран, бултуур сирдэргэ аукционнар ыытыллан саҕаламмыттара. Улуус депутаттарын сэбиэтин быһаарыытынан, Нам улууһун 81 бырыһыан уопсай туһаныллар сири бэйэтигэр хаалларар быһаарыныыны ылыммыт. Инньэ гынан, былырыын Нам улууһун сирэ- уота аукциоҥҥа тахсыбатах.
Бүгүҥҥү күҥҥэ Арассыыйа сокуона этэринэн, сирдэр иччитэх хаалбаттарын туһуттан, сир- уот аукциоҥҥа тахсан хаһаайыттардаах буолуохтаахтар. Билиҥҥитэ Саха сиригэр, улахан уопсай туһанар сирдэрдээх улуустарынан Нам, Амма, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас ааттаналларын Иван Яковлев бигэргэтэр.
Булт түмсүүтэ (охотобщество) туруорсуутунан, «Саха сирин булчуттарын уонна балыксыттарын Сойууһун», Саха өрөспүүбүлүкэтин айылҕа харыстабылын министерствотын иһинэн үлэлиир булт департаменын кытта үлэлээн, булт түмсүүлэригэр өрөспүүбүлүкэ сокуонугар уларыйыы барбыт. Сиһилии, булт туһунан 11-с ыстатыйаҕа Ил Түмэҥҥэ туруорсаннар, Ил Дархан илии баттааһыннаах уураах тахсыбыт. Оччотугар, уопсай туһаныллар сирдэргэ кэлэр сыллааҕы квотаттан 35 бырыһыана Дьокуускай куорат булчуттарыгар оонньонор, 35 бырыһыан улууска уонна 30 бырыһыанын Нам улууһун кыыл аһатааччыларыгар, бөрөһүттэригэр, эсэһиттэригэр уочарата суох бэриллэр сокуон ылыллан олорбут буоллаҕына, билигин 11-с ыст. саҥа уурааҕынан, ити 30 бырыһыантан 15-һэ булт түмсүүлээх улуустар бэйэлэрэ дьаһанар буолууларыгар уларыйыы киирбит.
Ити курдук, сокуон 11 ыст. уларыйыы киирбитинэн, булт эйгэтигэр таһымнаах мунньах буолбута ахтыллар. Сир- уот, уопсай туһаныллар сирдэр бэйэ бас билиитигэр хаалалларыгар, күүстээх үлэлэр саҕаланаллара күүтүллэр. Конкурсу кыайарга критерий элбэх. Онтон сүрүнэ, булт түмсүүтэ төһөнөн элбэх чилиэннээх буолар да, кыайыыга эрэлэ улаатар. Ол туһуттан, булду сөбүлээччилэр сөпкө өйдөөннөр түмсүүгэ киирэллэрэ ирдэнэр. Сокуон хараҕынан, 81 бырыһыантан 30-та уопсай туһаныллар сирдэргэ хаалар, онтон атына аукциоҥҥа тахсыаҕа. Былаан быһыытынан, күһүн сир- уот 51 бырыһыанын аукциоҥҥа таһаарыахтара уонна улуустааҕы булт түмсүүтэ ситиһиилээхтик кыттан бэйэтигэр хаалларыахтаах.
«Булт түмсүүтэ аукциону кыайдаҕына, бэйэбит дьоммут, булчуттарбыт сылдьалларыгар бэрт буолуо этэ. Оччоҕуна, сирбитигэр- уоппутугар көҥүл ылар квоталар атын сирдэринэн тарҕаммакка, утаарыллыбакка сүүс бырыһыан улууспутугар кэлиэҕэ. Ханна баҕарар бэйэҥ төрөөбүт түөлбэҥ сиригэр- уотугар бэйэҥ хаһаайын буолуохтааххын диэн өйдөбүл үөскүөхтээх. Ону сокуоҥҥа олоҕуран, оруо- маһы ортотунан, кэлбит- барбыт сылдьааччыга тэбистэрбэккэ, бэйэҕэр ылыы өйө- санаата күүскэ иҥиэхтээх.
Улуустааҕы булт түмсүүтүн бас билиитигэр киирдэҕинэ, сирбитин- уоппутун харыстыа этибит, кыылларбытыгар бэрээдэктэнии барыа этэ, бэйэбит да эр дьон түмсүүлээх буолуохпут. Бу туһунан мунньахтар буолуохтара, санаалар этиллиэхтэрэ», – диэн кэпсиир Иван Васильевич.
Санатан эттэххэ, Нам улууһугар балыктыыр сир быһаарыллыбакка, дьон- сэргэ икки сыл устата сыаналаах балыгы хаптарара көҥүллэммэт этэ. Үлэ ыытыллан, ситиһии арыалланан билигин хатыыс, тууччах курдук күндү балыктары анал көҥүллэнэр сирдэртэн лицензия ылан хаптараллар – Намскай, Бөрөлөөх. Ону тэҥэ, Түбэҕэ «Танда» учаастак үлэлээн эрэр.
«Сааҕа көҥүл ыларбыт курдук, илим эмиэ биркалаах буолуохтаах. Киһи сатыы тиийэн илими иилбэтэ чахчы. Бирката суох илимнээн, мотуор лодкаҕын кытары былдьатыаххын сөп. Сокуон кытаата турар, балыксыттар сөпкө өйдөөн илимнэрин биркалатан бэйэлэригэр көмүскэллээх сылдьыахтара этэ. Куттанарым диэн, саха дьоно бары соболуур, онон хайаатар да, илим биркалаах буолуохтаах. Ити курдук, киһи күөлгэ икки илими, өрүскэ биир илими үтэрэ көҥүллэнэр», – диир Иван Яковлев.