Тохсунньу – Таҥха Хаан ыйа. Таҥха Хаан дьылҕа таҥарата буолар.
Бу ыйы былыр бүтэй кэм дииллэрэ. Тохсунньу түүнэ уһун, күнүһэ кылгас. Тоһуттар тымныылар түһэллэр. Былыргы дьон хараҥа оройугар, дьыл быыһыгар бит-билгэ көбөр диэн итэҕэйэллэрэ. Онтон таҥхаланыы диэн үөскээбит.
Тохсунньуга сааһы уонна сайыны билгэлииллэр. Тымныйдаҕына — сайына сөрүүн, сылыйдаҕына – сайына куйаас. Тибии түстэҕинэ, от ыйыгар сөрүүн буолар. Элбэхтик кыраһалаатаҕына, өҥ сайыны күүтэллэр. Тохсунньуга тымныы хам тутар, сэтэриир.
Тымныы түһэригэр оһох үөлэһиттэн буруо туруору тахсар, дьон саҥата, ыт үрэрэ ыраахтан иһиллэр, киһи тыына сырдыргыыр, куоска атаҕын саланар уонна сирэйин суунар, түүрүллэн, утуйа мээрик буолар, сулустар түүн сытыытык чаҕылыһаллар.
1 – Саҥа сыл саҕаланар.
7 – Ороһуоспа. Ороһуоспа тымныыта түһэр. Бу күн былытырдаҕына, сис былыт тохсунньу 14-гэр диэри туруоҕа, былытырбатаҕына – тымныы сэтэриир. Бу күн сылыйдаҕына – сааһа тымныы, хаардаатаҕына – сайына өҥсүйэр. Киэһэтин халлааҥҥа сулус аҕыйах буоллаҕына – отон аанньа үүммэт.
9 – Ый уонна Үргэл алтыһаллар.
12 – сүллүкүүттэр тахсаллар. Маҥнай хамначчыттара тахсан, абааһыта суох өтөхсүйбүт дьиэлэри оттоллор.
14 – Баһылайап (Эргэ саҥа сыл). Бу күн ханнык кэмҥэ былытырбытынан дьаҥ-дьаһах хаһан буоларын быһаараллар.
15 — тоҥсоҕой маһы тоҥсуйан торулатарын “тымныыны кэрдэн эрэр” дииллэр.
19 – Кириһиэнньэ. Кириһиэнньэ тымныыта түһэр. Бу күн күннээх уонна тымныы буоллаҕына – сайына кураан. Сүллүкүүттэр төттөрү киирэллэр диэн, ыаллар сарсыарда эрдэ туран сүөһү уулатар ойбоннорун тэһэн, сүүрдээн кэбиһэллэрэ.
20 – былыр таҥара күлүгүн сууйаллара уонна сибэтиэй уутунан дьиэлэрин, хотоннорун, сүөһүлэрин ыраастыыллара, арчылыыллара.
21 – бу күн тыалын соҕурууттан ыллаҕына – сайына кураан.
23 – кэбиһиилээх от кырыардаҕына – сайына самыырдаах.
24 – сис былыт кэллэҕинэ, тохсунньу 31-гэр диэри тымныы мүлүрүйэр.
25 – халлаан күннээх буоллаҕына – саас көтөр эрдэ кэлэр, хаар түстэҕинэ – ардыыр.
30 – Ый туолуута.
31 – Бастакы Охонооһойоп. Эһэ арҕаҕар сытан, иккис өттүгэр эргийэр, ытыһын биирдэ саланар. Дьыл оҕуһун аҥаар муоһа тостор.
«Саха халандаара»