Тохсунньу 30 күнүгэр улуус баһылыгын солбуйааччы Юрий Дьяконов салайар 4-с бөлөҕө Бөтүҥ нэһилиэгэр “Нам улууһа” МТ 2024 сыллааҕы үлэтин отчуоттаата. Күүтүллүбүтүн курдук, Бөтүҥ орто оскуолатын үлэһиттэрэ уонна олохтоохтор саҥа оскуола тутуутун туруорустулар. Бу үөрэх кыһата улууска биир кырдьаҕастара буоларын бары билэбит. Оскуола дьиэтин киэн туттар биир дойдулаахпыт И.Е. Винокуров өрөспүүбүлүкэҕэ тутууну салайар кэмигэр 1956 с туттарбытынан турар. Ититэр систиэмэтэ 1966 с. тардыллыбыт, онтон ылата тыытылла илик. Тас өттө аныгы матырыйаалынан бүрүллүбүт, ис өттүн тупсарбыттар, ол иһин сэнэх туруктаах көстүүнү биэрэр. Кэлин аһара тымныйан акылаатын уларытан цеменинэн куттарбыттар, муостатын уларыттарбыттар. Билигин актовайдара, урукку дьоҕус спортивнай саала, үрдэ сууллар туруктаммыт. Салалта өттүттэн уочараты кэтэһэллэрин эттилэр.
Нэһилиэккэ 10 тэрээһиннээх хаһаайыстыба сүөһү, сылгы иитиитинэн дьарыктанар, оттон 4 тэрээһиннээх хаһаайыстыба — оҕуруот аһын үүннэриитинэн. Нэһилиэккэ барыта 145 төбө ынах сүөһү баар, ол иһиттэн 357 ыанар ынах. 540 төбө сылгылаахтар, ол иһигэр биэтэ – 366. Ааспыт сылга 802,2 т үүт оннугар 1028,07 т туттаран, былааны 143,7% аһара толорбут. Бөтүҥ көрдөрүүтүнэн инники күөҥҥэ сылдьар. Тыа дьоно бу хайысхаҕа үгүс туруорсууну оҥордулар. Сүрүннэрин аҕыннахха, ТХУ-нан үбү тыырар боломуочуйа бэриллибитинэн, сылгы, ынах ахсаанынан эрэ буолбакка, оҥорон таһаарар үүт, эт, оҕуруот аһын бородууксуйатын эмиэ болҕомтоҕо ылан, харчыны ботуччу көрөллөрүгэр баҕардылар, тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларга эрэ буолбакка, сүөһү, сылгы тутар чааһынай дьоҥҥо субсидия көрүллэрин, субсидия көмөтүнэн убаһаны атыылаһыыга Нам сириттэн биэрэллэрин, үүт тутуллар сыанатын үрдэтэри, Турахтаах үрэҕи туорааһыҥҥа муоста тутулларын о.д.а. туруорустулар.
Бөтүҥ олохтооҕо айан суолугар сылгыны, сүөһүнү түҥнэри көтүү боппуруоһун көтөхтө. Ынаҕын, кулунчугун оннук суох оҥорбуттар. Сокуон уруулга олорооччулар өттүлэригэр охторунан, бэйэтин дьиэтин кыылларын бостууктаабатаҕынан буруйдаах тахсарынан сууттаспатах. Айан суола Бөтүҥҥэ киириитигэр-тахсыытыгар массыына айанын хааччахтыыр суол бэлиэтин туруорарга этии киллэрдэ. Итинник түгэннэр хам-түм атын нэһилиэктэргэ тахсарын истэбит. Федеральнай сокуоҥҥа уларыйыы киирдэҕинэ эрэ, ньочоокко тэбиллибит тыа киһитэ бэйэтин көмүскэнэр кыахтаныа, ону бары өйдүүбүт. Манна бэрэстэбиитэллээх уорганнар дьокутааттара боломуочуйаларын толору туһанан, олорор сирбит килиимэтин уратытынан, эбэтэр сөптөөх өрүтү булан, тыа дьонун интэриэһин көмүскүөхтэрин сөп курдук. Тус санаабын этэбин. Нам улууһугар сотору олунньу 20-тин кэнниттэн СӨ Правительствота отчуоттуу тахсар, онно ити боппуруоһу көтөҕүөххэ баара.
Олохтоох детсад төһө да 2021 сылга тутуллан үлэҕэ киирдэр, сорох хосторо, тамбурдара олус тымныылара, түннүгүнэн аргыйара ахтылынна. Соторутааҕыта үлэҕэ киирбит ФАП дьиэтэ тымныыта эмиэ, сайынын куһаҕан сыт тахсара этилиннэ. Өрөмүөнү туруорустулар. Кэнники сылларга улууспутугар тутуу күүскэ барар, элбэх социальнай эбийиэктэр, таас уопсай дьиэлэр тутуллаллар. Тутуу барара — сайдыы көстүүтэ, онтон үөрэбит эрэ. Ол эрээри сылын аайы отчуоттарга саҥа тутуулар муостанан, түннүгүнэн үргүйэрэ, эркинэ сииктэринэн хайыта барара о.д.а. дьиэктэрэ үгүстүк ахтыллар. Тутуу хаачыстыбата доҕолоҥнуур, ону кыайбатахпытына итинник көстүү салҕанан барыа.
Бөтүҥ сорох ыаллара былырыыҥҥы халаан уутуттан улаханнык эмсэҕэлээбиттэрэ, барыта 36 дьиэ ууга былдьаммыт. Манна 132 киһи биир кэмнээх материальнай көмөнү ылбыт. 24 дьиэ капитальнай өрөмүөн ыытарыгар үбүнэн көмө харчыны туппут. 2 дьиэ туһаттан тахсыбыта бэлиэтэммит. Отчуокка Бөтүҥ олохтооҕо ууга былдьаммыт дьиэтигэр өрөмүөн ыытары туруоруста, ол эрээри икки дьиэлээҕинэн сокуон тутуһулларынан кыаллыбата этилиннэ.
Ити курдук олохтоохтор нэһилиэк кыһалҕатынан бэйэлэрин санааларын этиннилэр, туруорсуулары оҥордулар. Биир санаанан “Нам улууһа” МТ дьаһалтата 2024 сылга хамсатыылаах элбэх үлэни ыыппытын бэлиэтээн туран, улуус баһылыгын үлэтин 100% биһирээн, куоластаан бигэргэттилэр.
Касьян ОЛЕСОВ