Салбаҥнааҕы лоскуй кэмим
Күн-дьыл обургу сүүрүктээх уулуу устар. Салбаҥ оскуолатыгар учууталлаабытым номнуо 20-чэ сыл буола охсубут. 1977 с. күһүнүгэр Партизантан таһаҕас массыынатынан Салбаҥ оскуолатыгар үлэлии тиийбитим. 1 Хомустаахтан Константинов С.И. маҕаһыыҥҥа атыылааччынан ананан, эмиэ ол массыынанан тахсыспыта. Суоппарбыт Аргунов Н.А. этэ. Ньукулай суоппарынан өр сылларга эҥкилэ суох үлэлээбитэ. Оскуолаҕа директорынан Эверстов Васлий Васильевич, завуһунан Находкина Валентина Дмитриевна үлэлииллэрэ. Оскуолабыт саҥа тутуллубут этэ. Үрдүк атахтарга туруоруллубут оскуола дьиэтэ мэндиэмэннээх курдуга. Эргэ оскуола уопсай олорор дьиэ буолбут этэ.
Саҥа учууталлартан биолог Винокурова В.В., начальнай кылаас учуутала Протопопова О.П. бааллара. Коллективка өр сылларга үлэлээбит Баишева М.С. начальнай кылаас оҕолорун үөрэтэрэ. Физикаҕа Пермяков Н.Г., черчениеҕа, уруһуйга Гаврильев В.Д., историяҕа Находкин С.Т. учууталлыыллара. Оскуола техүлэһиттэриттэн Касьянова П.Е., Любовь Федорова, кочегарынан Ощепков А.А., Дмитрий Романов, кэлин Андрей Дорофеев үтүө суобастаахтык үлэлээбиттэрэ.
Сельсовет председателинэн уонна партийнай тэрилтэ секретарынан Ушницкая Ф.Д. талыллан үгүс өрүттээх үлэни ыытара. Оҕо саадын сэбиэдиссэйинэн Александра Посельская үлэлиирэ. Ити саҕана Салбаҥ «Комсомольскай» сопхуос биригээдэтэ этэ. Биригээдэни управляющай Олесов А.П. салайара. Кини икки саҥа хотону туттаран кыстыкка бэлэмнээбит этэ. Сыыйа-баайа бодоруһан дьонун-сэргэтин, сирин-дойдутун билэн барбытым. ФАП сэбиэдиссэйинэн Ван-Син-Чин З.М. ананан олохтоохтор доруобуйаларын араҥаччылыыра. Нэһилиэккэ Үлэ Албан Аата II, III ист. уордьаннар кавалердара, аатырбыт отчут Баишев К.Г. үрдүк оҥорумтуолаахтык үлэлиирэ. Сысолятин Е.Д. бастыҥ булчут этэ. Канаев, Корякин эмиэ бултууллара. Сэрии биллиилээх бэтэрээннэрэ Кривошапкин В.Н., Колесов П.Д., Семен Оконешников үлэ үөһүгэр сылдьаллара. Владимир Новгородов аатырар бостуук этэ. Охлопков А.П., Макар Жирков, Николай Протопопов, Агей Сивцев уо.д.а. удьуор үлэһит дьон бааллара.
Сирэ-уота: соҕуруу өттүн уонунан көһү өрт уота салаан лааҥкыга кубулуйбут. Хоту өттө чөл ойуурдаах этэ, Салбаҥ сирин-дойдутун сөбүлээн куобах үөскүүрэ. Мин биирдэ бултуу сылдьан, биир сиргэ туран эрэн 12 куобаҕы охторбутум. Куобах оннук хойуутук үөскүүрэ.
Директорбыт Эверстов В.В. оскуола материальнай базатын хаҥатыыга кыһаллара. Дьокуускайтан «Снабпрос» базатыттан араас станоктары, үөрэтии техническэй средстволарын, малы-салы таһаарара. База директора Войтовиһы кытта ыкса сибээһи тутуһар быһыылааҕа.
Винторезнай-токарнай станогу мастарыскыайга илиибитинэн нэһиилэ киллэрбиппит баара. Завучпут Находкина В.Д. оччотооҕу сиэринэн методическай үлэни иилээн-саҕалаан ыытара. Үгүс сүбэ мунньахтары, аһаҕас уруоктары тэрийэрэ, учууталларга уопут атастаһыннарара.
Намтан үөрэх салаатын сэбиэдиссэйэ Гаврильев И.С., инспектор Акимов К.В. оскуола үлэтин көрөн-истэн, бэрэбиэркэлээн киирбиттэрэ.
Мин икки сыл математиктаабытым. Куруһуогу үлэлэппитим, математическай биэчэри ыыппытым. Үөрэппит-такайбыт оҕолорум барахсаттар үлэһит дьон буолбуттарын истэбин. Намҥа сорохторун көрсөр этим. Дорооболоһон, кэпсэтэн ааһаллара. Сорохторун ааттаталаатахха: Кривошапкин Коля, Посельскай Кеша, Шишкин Кирилл, Кривошапкина Марфа, Оконешникова Светлана, Новгородовтар, Сысолятиннар уо.д.а.
Үлэлээбитим иккис сылыгар саҥа учууталлар: Федоров Л.А., Николай Широких – үлэ, черчение, уруһуй, Дормидонтов В.М. – нуучча тылын, Августа Семеновна – саха тылын учууталлара кэлбиттэрэ. Кэлин кинилэр барбыттарын кэннэ Маркова Л.П. нуучча тылыгар, Гаврильева Е.Н. саха тылыгар уо.д.а. солбуйбуттара. Иккис сылбар төрдүс чиэппэргэ директоры солбуйбутум. Онно үлэлии сылдьан, тыа хаһаайыстыбатын техникумугар ойуур салаатыгар кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитим. Ол эрээри ити идэбинэн үлэлээбэтэҕим.
Салбаҥҥа үлэлиир сылларбар местком председателэ этим. Партийнай тэрилтэ сорудаҕынан лектордаабытым. Саҥа Дьылга Дед Моруос буолан тириппиппин-хоруппуппун умнубаппын. Педколлектив сүрдээх эйэлээх, биир түмсүүлээх этэ. Кэлин местком председателинэн физкультура учуутала Попов В.Е. буолбута. Кини учууталлар сынньалаҥнарын сатабыллаахтык тэрийэрэ. Тыаҕа тахсан сынньанарбыт. Араас күрэхтэһиилэри тэрийэн ыытара. Саахымакка Кривошапкин В.Н. кэнниттэн иккис миэстэни ыламмын грамотаҕа тиксибиттээхпин. Ыһыахха судьуйалаһан күрэхтэһиини ыытыспыппын өйдүүбүн. Саас өрүү хайыһардыырым. Сааскы көтөргө бултуурум, күһүҥҥү муҥхаҕа сылдьарым. Булчут Егор Сысолятин үүтээннэригэр хоммуппун өйдүү-саныы сылдьабын. Аппыт күрээн хаалан, ыҥыыры сүгэн Өргөлөөххө аҕалбыппын умнубаппын.
Ити кэмҥэ 2 хомустаахтар «От сии» кэлэн кыстаабыттара. Захаров Бүөккэ диэн уол Уус Майаттан кэлэн биһиэхэ, учууталларга, олорон кыстаабыта. Бэртээхэй уол этэ, бэркэ билсибиппит.
Салбаҥ (Хоҥор Биэ) билигин бэркэ тупсубутун истэбин, ыалларга айылҕа гааһа холбоммут, АТС баар буолбут, үрдүк күүрүүлээх электрическэй уот киирбит. Тупсуу-сайдыы диэн ити буоллаҕа. Салбаҥ дьоно ыһыллыбакка, сопхуоһунан олороллорун сөҕө истэбин. Саамай сөп дии саныыбын.
Кэскил Баишевтыын Дьокуускайга бииргэ эмтэннибит. Киһим быйыл сайын урукку идэтинэн оттуур звенону салайа барбытын истэммин олус сөхтүм уонна үөрдүм. Кэскили кытта бииргэ үлэлиир уолаттара кинини өйүөхтэрэ диэн бигэтик эрэнэбин.
1979 с. күһүнүгэр Арбын оскуолатыгар директорынан анаммытым. Салбаҥҥа үлэлээбит сылларбын олус күндүтүк саныыбын. Оччолорго бары даҕаны эдэр-сэнэх буоламмыт, ыччаты иитиигэ-үөрэтиигэ бары билиибитин, саталбытын биэрэн үлэлээбиппит. Салбаҥ оскуолатынааҕы лоскуй кэмим туһунан, кылгастык аҕыннахха, итинник.
Василий АБРАМОВ,
Майа с.
«Эҥсиэли», 1996 с., атырдьах ыйын 15 к.