РФ Армиятыгар сулууспалыырга сааскы ыҥырыы муус устар 1 күнүттэн саҕаламмыта уонна от ыйын 15 күнүгэр диэри ыытыллар. Бу тула Нам улууһун военкомун байыаннай сулууспаҕа ыҥырыы уонна профессиональнай-психологическай сүүмэрдээһиҥҥэ ыстаарсай көмөлөһөөччүтэ Вячеслав Сивцев санаатын үллэстэр.
-Бастатан туран, 2023 с. атырдьах ыйын 4 күнүнээҕи 439 №-дээх «О внесении изменений в отдельные законодательные акты РФ» федеральнай сокуоҥҥа призывниктар саастарыгар сыһыаннаах улахан уларыйыы бу сыл тохсунньу 1 күнүттэн күүһүгэр киирбитэ. Онно олоҕуран Армияҕа ыҥырыллааччы сааһа үрдээтэ. Аны 18-тан 30-гар диэри саастаахтар Армияҕа ыҥырыллар призывниктарынан буолаллар. Урукку өттүгэр 27 саастарыгар сыыйыллыбыт уолаттарга долгуйалларыгар төрүөт суох. Көннөрү биирдии ыҥыран кэпсэтии ыытыллар, байыаннай билиэттэрин ыла илик буоллахтарына – ылыахтара. Армияҕа сулууспалааһыҥҥа дьиэ кэргэн балаһыанньатынан тохтобул (отсрочка) ылан 27 саастарынан сыыйыллыбыттар эмиэ тыытыллыбаттар.
Сокуоҥҥа олоҕуран, 30-гар диэри саастаах саҥа РФ гражданствотын ылыммыт дьон, холобур биһиги улууспутугар кэлээччилэр, армияҕа сулууспалаабатах буоллахтарына, призывник быһыытынан биһиэхэ кэлиэхтээхтэр. Эбэтэр соҕуруу үөрэнэн манна кэлбит ыччаттар эмиэ призывник быһыытынан ыҥыраллаллар. Биир сыл болдьохтоох Армияҕа сулууспалааһын оннунан хаалбыта, уларыйыы суох.
Буоларын курдук Армияҕа сылга иккитэ – саас уонна күһүн ыҥырыы буолар. Сааскы ыҥырыы ыарахан диэн аатырар, бу кэмҥэ улууспутугар 200-тэн эдэр дьон хабыллыахтаахтар, онно үлэ бара турар. Онтон үксүлэригэр – оскуола үөрэнээччилэригэр, устудьуоннарга үргүлдьү тохтобул (отсрочка) бэриллэр. Кинилэр медицинскэй көрдөрүүнү эҥин ааспаттар. Үөрэнэллэрин туоһулуур ыспыраапкаларын аҕаллылар да, тохтобул бэриллэр.
Кинилэр кэннилэриттэн Армияҕа сулуспалыырга хабыллааччы уолаттар хаалаллар, олортон сорохтор доруобуйаларын туругунан сыыйыллыахтарын сөп.
2023 сыл от ыйын 31 күнүнээҕи 404 №-дээх «О внесении изменений в КоАП РФ» федеральнай сокуоҥҥа киирбит уларыйыыларга олоҕуран, ити сыл алтынньы 1 күнүттэн байыаннай учуокка туруу бэрээдэгин кэһии иһин административнай ыстарааптар үрдээтилэр. Холобур, эдэр киһи байыаннай комиссариаттан эбэтэр оннук боломуочуйалаах уоргантан, кэлбит повесткаҕа ыйыллыбыт бириэмэҕэ убаастанар биричиинэтэ суох кэлбэтэҕинэ 10 000-тан 30 000 солк. диэри ыстарааптанар. Эбэтэр РФ-тан алта ыйтан ордук кэмҥэ тахсарын, биитэр киирэрин туһунан олохтоммут бэрээдэги тутуһан кэмигэр биллэрбэтэҕинэ, 5 000-тан 15 000 солкуобайга диэри ыстарааптанар. Онон байыаннай учуокка туруу бэрээдэгин тутуһуохха уонна болҕомтолоох буолуохха наада.
Таарыччы аҕыннахха, үлэбит чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэтээҕи ДОСААФ нөҥүө улахан массыынаҕа «С» категориялаах суоппарга үөрэтэбит. Билигин уолаттар онно киирдэхтэринэ, күһүҥҥү ыҥырыыга бараллар. Оскуоланы бүтэриилэригэр 18 саастарын туолбут оҕолор сайын үөрэххэ кыайан киирбэккэ, баҕарабыт диэн кэлэн биһиэхэ үөрэниэхтэрин сөп, оччоҕуна күһүн бараллар. Онтон күһүн кэлээччилэр үөрэннэхтэринэ сааскы ыҥырыыга хабыллаллар. Оччотугар бөлөх арыллан Намнааҕы ДОСААФ нөҥүө үөрэх ыытыллар. Үс ый үөрэнэн праваланан Армияҕа сулууспалыырга бэлэм буолаллар. Сырдатабыт да, кэлээччи олох аҕыйах.
Аны РФ оборуонаҕа министиэристибэтин үрдүк, орто анал үөрэхтэрэ бааллар. Онно сүүмэрдээһин буола турар. Онно туттарсааччыга анал миэстэ диэн көрүллүбэт, уопсай төрүөтүнэн киирэллэр. Оҕолорго үөрэх кыһатын туһунан буклеттары, брошюралары көрдөрөн, идэлэри билиһиннэрэбит. Итиннэ үөрэннэхтэринэ дипломҥа байыаннай уонна гражданскай диэн икки идэ бэриллэр. Үөрэнэн бүттэхтэринэ хайаан да байыаннай эбээһинэстэнэр диэн буолбатах, гражданскай хайысханан эмиэ барыахтарын сөп. Сайабылыанньа аҕыйах киирэр.
Повесткалары бэйэбит эбэтэр олохтоох дьаһалта нөҥүө тарҕатабыт. Билигин үлэҕэ ыларга, бастатан туран, сокуоҥҥа олоҕуран, эдэр киһи Армияҕа сулууспалаабытын көрөллөр, суох буоллаҕына – ылбаттар. Ол иһин ыччат ону өйдөөн, сыал-сорук туруорунан, байыаннай билиэт ылар инниттэн биһиэхэ бэлэмнээх кэлэр. Ол түмүгэр баҕарбыт идэтин баһылаан, ханнык баҕарар үлэҕэ киирэр кыахтанар. Билигин уолаттар Армияҕа сулууспалыырга дьулуһаллара улаатта.
Касьян Олесов-Олук