Дойдубут Президенэ В.В. Путин көҕүлээбит “Демография” национальнай бырайыак чэрчитинэн “Аҕам саастаах көлүөнэ” программанан тутуллубут Намнааҕы кырдьаҕастар уонна инбэлииттэр саҥа таас интэринээт дьиэлэрэ үлэҕэ киирбитэ сылтан орто.
СӨ Правительствота 2023 сыл ахсынньы 21 күнүнээҕи Дьаһалынан бу дьиэҕэ Аҕа дойду Улуу сэриитин уонна Ленинград блокадатын кыттыылааҕа, Нам улууһун Бочуоттаах олохтооҕо Татьяна Кондратьевна Ядрихинская аатын иҥэрбитэ. Оттон 2024 с. от ыйын 23 күнүттэн тэрилтэ аата уларыйбыта, билигин Т.К. Ядрихинская аатынан Намнааҕы социальнай-геронтологическэй киин диэн ааттанар.
Алтынньы 15 күнүгэр бу тэрилтэҕэ өссө биир үөрүүлээх тэрээһин – Татьяна Кондратьевна Ядрихинская өйдөбүнньүк мемориальнай дуоскатын арыйыы ыытылынна. Манна улуус дьаһалтатын эппиэттээх үлэһиттэрэ, киин аҕам саастаах кырдьаҕастара, үлэһиттэрэ, Татьяна Кондратьевна аймахтара уонна общественность кытынна.
Мустубуттары Нам улууһун депутаттарын Сэбиэтин председателэ Алексей Винокуров, улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Егор Протопопов, улуус бэтэрээннэрин Сэбиэтин председателэ Софья Кобякова, Намнааҕы социальнай-геронтологическай киин дириэктэрэ Инна Сивцева, Татьяна Ядрихинская аймаҕа, үлэ бэтэрээнэ Эльза Максимова эҕэрдэлээтилэр, Татьяна Ядрихинская олоҕун, үлэтин туһунан иһирэхтик аҕыннылар.
«…1940 сыл сайыныгар Саха сирин бары оройуоннарыттан 34 ыччат талыллан Ленинградтааҕы театральнай институкка үөрэнэ барбыттара. Кинилэр ортолоругар Намтан эдэркээн Татьяна Ядрихинская уонна Татьяна Монастырева бааллара.
Маҥнайгы куурсу бүтэрэн, экзаменнары туттара сырыттахтарына сэрии саҕаламмыта: киһи куйахата күүрүөх сирена улуйар, уулуссаҕа буомбалар, снарядтар чыһыыран тоҕута ыстаналлар, умайбыт дьиэлэр өрө күүдэпчилэнэллэр, буулдьалар чуһуураллар… Куорат улаханнык урусхалламмыта, элбэх өлүү-сүтүү тахсыбыта, улахан сиртэн быстан туох да сибээһэ суох хаалбыта. Студеннар төгүрүктээһиҥҥэ түбэспит Ленинград олохтоохторун кытта сарсыарда 5 чаастан түүн үөһүгэр диэри окуопаны, траншеяны хаһыыга, танканы утары бөҕөргөтүү оҥорууга үлэлээбиттэрэ. Кинилэр баһаары умулларыыга дьуһуурустубанан тахсыбыттара, госпитальга эмчиттэргэ бааһырбыттары, ыпалдьыбыттары көрүүгэ көмөлөспүттэрэ. Ыарахан үлэни, тоҥууну-хатыыны, хоргуйууну эрдээхтик тулуйбуттара. Ол эрээри ыар сүтүктэммиттэрэ: тохсунньу 27 күнүгэр Таня Монастырева хоргуйууттан дьүөгэтин Таня Ядрихинская илиитигэр сырдык тыына быстыбыта…
1942 с. олунньу 28 күнүгэр сыккырыыр дууһалара эрэ хаалбыт сэттэ саха кыыһын «Олох суола» диэн ааттаммыт Ладожскай күөл мууһунан барар суолунан лыык курдук дьонунан симиллибит массыынанан куораттан эвакуациялаабыттара. Кыргыттар бары Кострома куоракка сынньанан, сэниэ ылан, сайыныгар маҥнайгы борохуотунан Дьокуускайы булбуттара…
Татьяна Кондратьевна 1942-1944 сс. институт иһинэн икки сыллаах учууталлар куурстарын бүтэрэн, 1953 с. диэри Намҥа учууталлаабыта. Онтон кэргэнэ партийнай үлэһит Михаил Иванович Гуляев Булуҥ райкомугар ананыаҕыттан, онно оройуон библиотекатыгар сэбиэдиссэйинэн 1953-1956 сс. үлэлээбитэ. 1957 с. кэргэнэ өлөн, оҕолорунаан Намҥа көһөн кэлбитэ. 1958-1971 сс. Бөтүҥҥэ нэһилиэк библиотекатын сэбиэдиссэйинэн үлэлээн, бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбыта. Кэлин сэрии, тыыл бэтэрээнэ сааһыран, блокада да содула буолуо, доруобуйата мөлтөөн, ыалдьан Татьяна Кондратьевна 2014 с. алтынньы 12 күнүгэр 93 сааһыгар олохтон туораабыта».
Мустубуттар киниэхэ сүгүрүйэн, кэриэстээн мемориальнай дуоскаҕа сибэкки дьөрбөтүн уурдулар. Ол кэнниттэн тэрилтэ салайааччыта Инна Сивцева иһирдьэ киллэрэн, ыалдьыттарга Т.К. Ядрихинскаяҕа анаммыт истиэндэни сырдатта, киин үлэтин билиһиннэрдэ, кэрийэ сылдьан дьиэтин көрдөрдө.
Нам улууһун олохтоохторо, ордук аҕа саастаах көлүөнэ дьоно, сэрии, тыыл бэтэрээнин, олох очурун-чочурун эрдээхтик туораабыт көнө сүрүннээх, сэмэй майгылаах, элэккэй, үлэһит мааныта Т.К. Ядрихинскаяны өрүү үтүөтүк, сылаастык ахтар.
Оттон бу кииҥҥэ бэйэлэрин кэмнэригэр үлэлээн-хамсаан, бүгүҥҥү олохпутун тутуспут ытык-мааны кырдьаҕастарбыт олороллор. Бу тэрилтэ тиэргэнигэр артыыс буолар ыра санаатын толорбокко, сэрии содулуттан олохтон туораабыт эдэркээн Татьяна Монастырева аатын сүгэр уулусса силбэһэр.
Ити курдук, киэн туттар биир дойдулаахпыт Т.К. Ядрихинская аатын үйэтитэн, өйдөбүнньүк бэлиэ туруоран, үүнэр көлүөнэ ыччакка тиэрдэр ытык иэспит – эһиил, 2025 сылга, Улуу Кыайыы үбүлүөйдээх 80 сылын бэлиэтиэхпит.
Касьян Олесов-Олук