Арбын. Баһылык Игорь Гоголев иһитиннэрбитинэн нэһилиэккэ 360 ынах сүөһү, о.и. 156 ыанар ынах, 236 сылгы, о.и. 170 биэ баар. 3 КФХ, 1 ТХПК үлэлиир. 931,1 т от былаанын 1015 т оттоон куоһарбыттар. Билигин 870 т оттоохтор, отторо тиийэр.
Чоҕунан хааччыллыылара үчүгэй. Кыстыгы сылаастык туораан эрэллэр. Саҥа дьыл иннинэ дьону хаарбах дьиэттэн көһөрүү федеральнай программанан икки 4 кв., биир 2 кв. толору хааччыллыылах дьиэлэр үлэҕэ киирбиттэр.
Халаан уутуттан көмүскэниигэ сүөһүнү быстах кэмҥэ хаайар 700-тэн тахса миэтэрэ уһуннаах хаһааны оҥорбуттар. Ону сэргэ субуотунньук күүһүнэн сылгы, ынах ходуһаҕа киирбэтин хаарчахтыыр 400 м. уһуннаах күрүө баҕанатын туруорбуттар, сиэрдийэтин саайыытын быйыл ситэрэр былааннаахтар. Аны муус ылыытын кэмигэр «Ыраас муус» аахсыйа биллэрэн, нэһилиэк аҕам саастаах 15 ыалыгар муус ылан таспыттар.
Ааспыт сылга Хатыыстаах үрэҕи туоруур таҥыллар тимир муоста тутуллубут. Үлэни Владимир Сивцев салайар «Уйгу-Быйаҥ» ХЭТ ыыппыт. Халаан уутуттан эмсэҕэлээһини туоратыыга чөлүгэр түһэрэр үлэ чэрчитинэн Арбын – Харыйалаах суолугар 1 км. 400 м. усталаах кэрчиккэ суол тупсарыллыбыт.
Быйылгы сылга тыа сирин биир кэлимник сайыннарыы программатынан уулуссаны сырдатыыга үлэни ыытыахтара: сэттэ уулуссаҕа 16 саҥа светильнигы туруоруохтара, 19 эргэни уларытыахтара.
Бу сылга ППМИ программатынан баһаары утары охсуһууга эмиэ бу программанан 2023 сыллаахха ылбыт МТЗ тыраахтардарыгар иилиллэр, туттуллар булуугу, кууну, куопсугу, отвалы, бырысыабы, мотопомпаны ылыахтара. Ааспыт сылга бу программа чэрчитинэн спортивнай былаһаакканы туппуттар. Үлэни кэскиллээхтик ыыталлар.
Көбөкөн. Баһылык Гаврил Гоголев нэһилиэгин олоҕун сиһилии сырдатар:
-Бастатан туран, кыһын ортотугар этэҥҥэ үктэннибит. Быйылгы кыстыкка 192 ынах сүөһү, ыанар ынаҕа 75 төбө, 354 сылгы, онтон биэтэ 230 төбө көрүүгэ турар. Оппут тиийэр. Ааспыт сылга168,46 туона үүтү туттаран былааммытын 83 % толорбуппут.
Сылын аайы буоларын курдук, хаайтарыыга бэлэмнэнэн тааралаах уматыгынан хааччынабыт. Ааспыт күһүн бастакы рейспитигэр 40 лиитэрэлээх 288 устуука таараҕа уматыгы аҕалбыппыт, иккис рейспитигэр былырыын саас 576 устуука тааралаах уматыгы ылбыппыт. Манна нэһилиэкпит Геннадий Бугаев дириэктэрдээх “Дохсун” МАУ дуогабарынан “Саханефтегазсбыт” АО тэрилтэтин кытта ыкса үчүгэйдик үлэлэстэ. Бэйэбитин таһынан Арбыны, Фрунзены эмиэ хааччыйдыбыт. Ити тэрилтэни кытта сибээһи 2017 с. олохтообуппут. Ол иннинэ 8 сыл устата “Туймаада-нефть” тэрилтэтин кытта үлэлииргэ кэккэ ыарахаттары көрсүбүппүт. Ааспыт саас нэһилиэнньэбитигэр сайаапканан тутуу матырыйаалын аҕалан олоробут: профлииһи, турбалары, пенополистиролы, сылытар бүрүөһүнү, ДВП-ны, фанераны уо.д.а.
Нэһилиэкпитигэр биир улахан квартальнай хочуолунай итиинэн хааччыйар. 25 үлэһиттээх НКТЭ Көбөкөннөөҕү производственнай учаастагын Николай Ноговицын салайар, чоҕунан хааччыллыыбыт үчүгэй, хаачыстыбата куһаҕана суох. Дьиэҕэ-уокка, социальнай эбийиэктэргэ сылаас, кыһыҥҥы тымныылары тоҥуута суох этэҥҥэ туораан эрэбит. Иллэрээ сыл аҕалыллыбыт чох кээмэйэ тиийбэккэ, ыаллыы сытар нэһилиэктэрбититтэн бэриһиннэрбиппит. Ити курдук хардары-таары көмөлөсүһэбит.
Нэһилиэкпитигэр «Үтүө дьыала» чэрчитинэн 6 кв. дьиэ сыбаайата түстэ. «Ажик» ХЭТ 2024-2026 сс. дуогабардаһан үлэни ыытар. ППМИ программатынан сааскы халаан уутуттан көмүскээһиҥҥэ 7 км. усталаах 2 мөл. 650 тыһ. солк. суумалаах бүтэйдээһин оҥоһуллубута. Ол иһигэр устудьуоннар өрөспүүбүлүкэтээҕи хамсааһыныттан 5 бэйэбит нэһилиэкпититтэн үөрэнэр оҕолор кэлэн үлэлээн барбыттара.
Нам улууһун дьаһалтатын иһинэн сайаапка түһэрэммит эмиэ ППМИ-гэ хапсан, ыһыахтыыр пааркабытыгар 2 мөл. 750 тыһ. солк. суумаҕа эбии саҥардар үлэ барбыта. Үлэни Михаил Гуляев салайааччылаах «ГМ групп» ХЭТ ыыппыта.
900 тыһ. солк. суумаҕа мас, тутуу матырыйаала атыылаһаммыт субуотунньугунан 126 кв.м. иэннээх, иһигэр музейдаах буолар кырдьаҕастар балаҕаннарын сэндвич панелынан туруорбуппут. Манна бэйэбит уустарбыт Евгений Зырянов, Михаил Ноговицын маастардыыллар. Быйыл салҕааммыт ис үлэтин ситэриэхпит, ититэр турбаларын тардыахпыт. Түгэнинэн туһанан, «Дохсун» МАУ үлэһиттэригэр, бары тэрилтэлэрим салайааччыларыгар, үлэһиттэригэр, эдэр ыччакка, нэһилиэгим олохтоохторугар махталбын тириэрдэбин.
Баһылык Гаврил Михайлович салгыы иһитиннэрбитинэн, олохтоох оскуола бастакы этээһигэр ититэр турбалар олорчу уларытыллыбыттар. Саҥа оскуола тутуутун «Фундамент» ХЭТ бырайыактаан госэкспертизаны ааһа сылдьар. Нэһилиэккэ туруорсуунан уонна уочараттара да кэлэн, эми-тому атыылыыр аптека пууна аһыллыбыт. Улуус дьаһалтатын дьиэ кэргэн, ыччат бэлиитикэтин отделын иһинэн түөлбэлэри сайыннарар программаҕа хапсан, 278 тыһ. солк. суумалаах оҕо былаһааккатын ылбыттар. Быйыл сир ирдэҕинэ кырдьаҕастар саҥа балаҕаннарын иннигэр туруорар былааннаахтар.
Улуус дьаһалтатыттан 372 тыһ. 253 cолк. суумалаах субсидия көрүллэн, таксига дьону таһыыга чэпчэтиилээх өҥө олохтоммут. Ону сэргэ нэһилиэк катера сайыҥҥы өттүгэр улуус боломуочуйатын толорон, отчуттары, дьону таһыыга үчүгэйдик сүүрбүт. Катериһынан Юрий Лесачев, Владимир Лукинов, Прокопий Сокольников үлэлээбиттэр.
2025 сылга программаҕа кыайан, киирии аартыкка стеланы туруорарга үлэлэһэллэр. Биир улахан ситиһиилэринэн ааспыт сыллааҕы улуус комплекснай Спартакиадатын түмүгүнэн дьоҕус нэһилиэктэргэ Көбөкөн спортсменнара кыайыылааҕынан тахсан, чемпионнар Баалларыгар 100 тыһ.солк. суумалаах сертификатынан наҕараадаламмыттар. Быйыл тохсунньуга Көбөкөн волейболистара Үөһээ Бүлүү Тамалакааныгар Мэҥэ Хаҥалас, Таатта, Бүлүү сүнньүн улуустарын нэһилиэктэриттэн кэлэн кыттыбыт көтөр мээчик улахан түһүлгэтигэр кыргыттар 3 м., уолаттар 5 м. ылан ситиһиилээхтик оонньообуттар. Нэһилиэк баһылыга ахсынньы 27 күнүгэр сыллааҕы отчуотун оҥорон, үлэтэ биһирэммит.
Фрунзе. Нэһилиэккэ 200 төбө сылгы, 88 ынах сүөһү баар. Тыа хаһаайыстыбатыгар 3 КФХ дьарыктанар, ол иһигэр «Соноҕос» сылгы, ынах сүөһү иитиитинэн, атыттара сылгыны көрөллөр. Отторо тиийэр, ааспыт сыллааҕы былааннарын 106 %-нан аһара толорбуттар. 5 ыал кэтэх хаһаайыстыбаны көрөн олорор. Сүөһү тутааччылар сааһырбыттар, эдэр дьон ылсан испэттэр. Итинник балаһыанньаны ханнык баҕарар нэһилиэккэ көрөбүт.
Кэнники икки сылга ППМИ программатыгар кыайан хапсыбатахтар. Эдэр ыаллары дьиэлээһин программатыгар 2 ыал киирбититтэн, биирэ саҥа дьиэни туттан киирбит, иккиһэ быйыл ситэринэр. Быйыл 2025 сылга дьону хаарбах дьиэттэн көһөрүү иккис этабыгар 4-түү кыбартыыралаах 3 уопсай дьиэни туттарарга докумуоннарын бэлэмнээн олороллор, сирэ-уота быһыллыбытын туһунан баһылык Роман Трофимов сырдатта.
Нэһилиэккэ 136 киһи пропискалаах, чахчы олорооччута – 92. Баһылык ааспыт сыллааҕы үлэтин ахсынньы 27 күнүгэр нэһилиэнньэҕэ отчуоттаабыт, үлэтэ биһирэммит.
2 Хомустаах. Нэһилиэк Саҥа дьыл үүнүөн иннинэ ахсынньы 30 күнүгэр механизированнай кыбартаалынай хочуолунайа итиини биэриигэ 2 оһоҕун автоматикатын үлэтигэр кэһиллии тахсан, ноҕоруусканы көрсүбүт. Халлаан тымныытыгар НКТЭ-тэн биригээдэ тахсан көмөлөспүт. 3 этээстээх уопсай дьиэ септигэ тоҥон, ону ириэриигэ, туоратыыга анал биригээдэ тэриллэн үлэлээбит, кэлин дьиэлээхтэри кытыннарбыттар. Барытын туораппыттар. Күнүстэри-түүннэри үлэ, кэтээн көрүү тохсунньу 8 күнүгэр диэри ыытыллыбыт. Билигин хочуолунай 4 оһоҕуттан үһэ үлэлиир.
Саҥа Сэргэлээх бөһүөлэгэр кыбартаалынай хочуолунайга ыаллар 100 %, социальнай эбийиэктэр – таас оскуола, детсад, врачебнай амбулатория, элбэх функциялаах култуура, спорт административнай дьиэтэ бары холбонон, итиинэн туһаналлар. Чохторо тиийэр. Сотору аллараа баар эргэ бөһүөлэк Сэргэлээххэ толору көһөн таҕыстаҕына ноҕорууска өссө улаатыан, онон тыын суолталаах кыбартаалынай хочуолунай кыамтатын күүһүрдэргэ үлэ барара наадалааҕын бары таһымҥа туруорсар санаалаахтарын баһылык э.т. Сергей Никонов этэр.
Нэһилиэккэ барыта 645 ынах сүөһү, онтон 236 ыанар ынах, 1128 сылгы, онтон 825 биэ баар. Уопсайа 10 тэрээһиннээх хаһаайыстыба, онтон 2 ТХПК үлэлиир. Окко 2410 т оннугар 2437 т оту бэлэмнээн, кыстыгы туоруур оттоохтор. Нэһилиэк уматыгынан хааччыммыт. Билигин хаһаайыстыбалар арыыттан отторун таһаллар. Тохсунньу 18 күнүгэр 2024 сылга ыытыллыбыт үлэ түмүгүн таһааран, бастыҥнары бэлиэтиир тэрээһини ыытыахтарын туһунан Сергей Саввич иһитиннэрдэ. Бүгүн кини нэһилиэнньэтин иннигэр олохтоох дьаһалта 2024 сылга ыыппыт үлэтин отчуота буола турар.
Касьян Олесов-Олук